7. ทุติยมิตฺตามจฺจสุตฺตวณฺณนา

[1013] สตฺตเม อญฺญถตฺตํ นาม ปสาทญฺญถตฺตํ ภาวญฺญถตฺตํ คติอญฺญถตฺตํ ลกฺขณญฺญถตฺตํ วิปริณามญฺญถตฺตนฺติ อเนกวิธํฯ ตตฺถ มหาภูเตสุ ภาวญฺญถตฺตํ อธิปฺเปตํฯ สุวณฺณาทิภาเวน หิ ฆนสณฺฐิตาย ปถวิธาตุยา วิลียิตฺวา อุทกภาวํ อาปชฺชมานาย ปุริมภาโว วิคจฺฉติ, ภาวญฺญถตฺตํ ปญฺญายติฯ ลกฺขณํ ปน น วิคจฺฉติ, กกฺขฬลกฺขณาว โหติฯ อุจฺฉุรสาทิภาเวน จ ยูสาการสณฺฐิตาย อาโปธาตุยา สุสฺสิตฺวา ฆนปถวิภาวํ อาปชฺชมานาย ปุริมภาโว วิคจฺฉติ, ภาวญฺญถตฺตํ ปญฺญายติฯ ลกฺขณํ ปน น วิคจฺฉติ, อาพนฺธนลกฺขณาว โหติฯ ตตฺริทํ อญฺญถตฺตนฺติ เอตฺถ ปน คติอญฺญถตฺตํ อธิปฺเปตํ, ตญฺหิ อริยสาวกสฺส นตฺถิฯ ปสาทญฺญถตฺตมฺปิ นตฺถิเยว, อิธ ปน ปสาทผลํ ปกาเสตุํ คติอญฺญถตฺตเมว ทสฺสิตํฯ เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติฯ

ราชการามวคฺโค ทุติโยฯ

3. สรณานิวคฺโค

1-2. ปฐมมหานามสุตฺตาทิวณฺณนา

[1017-18] ตติยสฺส ปฐเม อิทฺธนฺติ เตลมธุผาณิตาทีหิ สมิทฺธํฯ ผีตนฺติ หตฺถูปคสีสูปคคีวูปคาทิอลงฺการวเสน สุปุปฺผิตํฯ อากิณฺณมนุสฺสนฺติ นิรนฺตรมนุสฺสํฯ สมฺพาธพฺยูหนฺติ พฺยูหา วุจฺจนฺติ อวินิพฺพิทฺธรจฺฉาโย, ยา ปวิฏฺฐมคฺเคเนว นิคฺคจฺฉนฺติ, ตา สมฺพาธา พฺยูหา พหุกา เอตฺถาติ สมฺพาธพฺยูหํฯ อิมินาปิ นครสฺส ฆนวาสเมว ทีเปติฯ ภนฺเตนาติ อิโต จิโต จ ปริพฺภมนฺเตน อุทฺธตจารินาฯ ทุติยํ อุตฺตานเมวฯ

3. โคธสกฺกสุตฺตวณฺณนา

[1019] ตติเย ภควาว เอตํ ชาเนยฺย เอเตหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคตํ วา อสมนฺนาคตํ วาติ อิทํ โส สกฺโก ตีหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคตสฺส ปุคฺคลสฺส โสตาปนฺนภาวํ, จตูหิ วา ธมฺเมหิ สมนฺนาคตสฺส โสตาปนฺนภาวํ ภควาว ชานาตีติ อธิปฺปาเยน อาหฯ

โกจิเทว ธมฺมสมุปฺปาโท อุปฺปชฺเชยฺยาติ กิญฺจิเทว การณํ อุปฺปชฺเชยฺยฯ

เอกโต อสฺส ภควา, เอกโต ภิกฺขุสงฺโฆติ ยสฺมิํ การเณ อุปฺปนฺเน ภควา ภิกฺขุสงฺเฆน นานาลทฺธิโก หุตฺวา เอกํ วาทํ วทนฺโต เอกโต อสฺส, ภิกฺขุสงฺโฆปิ เอกํ วทนฺโต เอกโตติ อตฺโถฯ เตเนวาหนฺติ ยํ วาทํ ตุมฺเห วเทถ, ตเมวาหํ คณฺเหยฺยนฺติฯ นนุ จ อริยสาวกสฺส รตนตฺตเย ปสาทนานตฺตํ นตฺถิ, อถ กสฺมา เอส เอวมาหาติ? ภควโต สพฺพญฺญุตายฯ เอวญฺหิสฺส โหติ ‘‘ภิกฺขุสงฺโฆ อตฺตโน อสพฺพญฺญุตาย อชานิตฺวาปิ กเถยฺย, สตฺถุ ปน อญฺญาณํ นาม นตฺถี’’ติฯ ตสฺมา เอวมาหฯ อญฺญตฺร กลฺยาณา อญฺญตฺร กุสลาติ กลฺยาณเมว กุสลเมว วทามิ, น กลฺยาณกุสลวิมุตฺตนฺติฯ อปิจสฺส อนวชฺชนโทโส เอโสติฯ

4. ปฐมสรณานิสกฺกสุตฺตวณฺณนา

[1020] จตุตฺเถ อิธ มหานาม เอกจฺโจ ปุคฺคโลติ อิทํ น เกวลํ สรณานิ เอว อปายโต มุตฺโต, อิเมปิ ปุคฺคลา มุตฺตาติ ทสฺเสตุํ อารทฺธํฯ มตฺตโส นิชฺฌานํ ขมนฺตีติ ปมาเณน จ โอโลกนํ ขมนฺติฯ อิมินา ธมฺมานุสาริมคฺคฏฺฐปุคฺคลํ ทสฺเสติฯ อคนฺตา นิรยนฺติ มคฺคฏฺฐปุคฺคโล หิ อปายโต ปริมุตฺโตติ วา ปริมุจฺจิสฺสตีติ วา วตฺตุํ น วฏฺฏติ, ปริมุจฺจตีติ ปน วตฺตุํ วฏฺฏติฯ ยสฺมา จ ปริมุจฺจติ, ตสฺมา คนฺตา นาม น โหตีติ, ‘‘อคนฺตา’’ติ วุตฺโต, น คจฺฉตีติ อตฺโถฯ สทฺธามตฺตํ เปมมตฺตนฺติ อิมินา สทฺธานุสาริมคฺคฏฺฐปุคฺคลํ ทสฺเสติฯ มหาสาลาติ สมีเป ฐิเตว จตฺตาโร มหาสารรุกฺเข ทสฺเสนฺโต อาหฯ มรณกาเล สิกฺขํ สมาทิยีติ มรณสมเย ตีสุ สิกฺขาสุ ปริปูรการี อโหสีติ ทสฺเสติฯ

5. ทุติยสรณานิสกฺกสุตฺตวณฺณนา

[1021] ปญฺจเม ทุกฺเขตฺตนฺติ วิสมเขตฺตํฯ ทุพฺภูมนฺติ อูสรภูมิํ โลณูปหตํฯ ขณฺฑานีติ ปริภินฺนานิฯ ปูตีนีติ อุทเกน เตเมตฺวา ปูติภาวํ อาปนฺนานิฯ วาตาตปหตานีติ วาตาตเปน หตตฺตา นิโรชภาวํ คตานิฯ อสาราทานีติ อนาทินฺนสารานิ อคหิตสารานิฯ อสุขสยิตานีติ น โกฏฺฐาทีสุ ปกฺขิปิตฺวา สุฏฺฐุ ฐปิตานิฯ สุขสยิตานีติ ฐปิตฏฺฐานโต จตฺตาโร มาเส อจลิตานิฯ